Στα μάτια των ανθρώπων που το όλο σύστημα (οι συγκυρίες, οι διαλυμένες οικογένειες, οι αυστηροί νόμοι) έστειλε στη φυλακή, συνάντησα συχνά την κατανόηση, το πραγματικό χαμόγελο, την αξιοπρέπεια σε μεγαλύτερο βαθμό από όσο τη συναντώ στους "απ' έξω". Παράλληλος κόσμος...
Χρειάζεται βέβαια πολύς καιρός για να βγάλεις από το μυαλό σου ότι εκεί μέσα είναι όλα τα λαμόγια και όλη η καφρίλα. Χρειάζεται πολύς καιρός για να καταλαγιάσει ο φόβος που νιώθεις απέναντι στο δολοφόνο, τον πατροκτόνο, τον αδελφοκτόνο, τον κατά συρροή δολοφόνο ακόμα και τον τρομοκράτη.
Χρειάζεται πολύς καιρός για να σταματήσεις να νιώθεις οίκτο για τα "πρεζάκια" που από τα 12 τους χρόνια πιάσανε στα χέρια τους το χασίσι και στα 14 εξαρτήθηκαν κιόλας από την ηρωίνη, πέρασαν στην κόκα, τη φρήμπα, το αλουμινόχαρτο κ.λπ.
Όλα τα παραπάνω, η απαξίωση, ο φόβος, ο οίκτος είναι συναισθήματα που σε εμποδίζουν να δεις μπροστά σου τον Άνθρωπο πίσω από τις σιδερένιες πόρτες, αυτόν που πολλές φορές ακόμα και ο "προοδευτικός" τύπος έχει στολίσει με χαρακτηρισμούς όπως "ο νέος Κάιν", "η σύγχρονη Μήδεια", "ο δράκος".
Με τον καιρό μαθαίνεις ότι μετά τα επισκεπτήρια, όταν έχουν συναντήσει πίσω από βρώμικα τζάμια μια μάνα, έναν πατέρα, δυό παιδιά γυρνάνε στους θαλάμους τους δακρυσμένοι. Ύστερα μαθαίνεις πως στο κελί των 4, 5 ή 6 ατόμων, όταν γυρίσει ο κλαμένος, θα τη μοιραστούν τη νύχτα. Θα φυλάξουν οι άλλοι καραούλι μην κάνει ο στεναχωρημένος "καμμιά μαλακία". Η έκφραση αυτή ανάμεσα στους φυλακισμένους σημαίνει "απόπειρα αυτοκτονίας".
Ύστερα θα δεις τα απλοϊκά τους ποιηματάκια, στο χαρτί ή σε τατουάζ αυτοσχέδια φτιαγμένα από τα ελατήρια των στυλό, θα ακούσεις τον τσιγγάνο να τραγουδάει, θα ακούσεις τις φανταστικές τους ιστορίες για να δείξουν καθένας στους άλλους πως κάποτε ζούσε κι αυτός αξιοπρεπώς. Και είναι αυτές οι μυθοπλασίες που τις σέβονται όλοι κι ας ξέρουν πως είναι ψέματα.
Υπάρχουν και οι γραφικοί που όταν αρχίσουν τα δικά τους κάνουν τόση βαβούρα που διακόπτουν τις "φιλοσοφικές συζητήσεις" των άλλων ή τις διηγήσεις γι' αυτά που βλέπεις όταν πάρεις "ντάντουρα" ή μεθαμφεταμίνη. Μια παιδική χαρά γίνεται τότε η φυλακή και οι διάδρομοι αντηχούν από τα βραχνά τους χάχανα.